Stan wojenny, wprowadzony w Polsce 13 grudnia 1981 roku, był okresem wzmożonych represji wobec wielu obywateli. W tym trudnym czasie wiele osób zostało powołanych do służby wojskowej z powodów związanych z ich działalnością społeczną, polityczną lub innymi formami aktywności, które władze uznały za niewygodne. Wśród represjonowanych byli także ci, którzy zostali wcieleni do wojska w celu odizolowania ich od społeczeństwa i uniemożliwienia dalszej aktywności. Dzięki ustawie z dnia 23 lutego 1991 roku, osoby te mogą ubiegać się o odszkodowania za służbę wojskową w stanie wojennym. Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące przysługujących praw.
Kto może ubiegać się o odszkodowanie?
Zgodnie z ustawą lutową, prawo do odszkodowań mają osoby, które w okresie od 1 listopada 1982 roku do 28 lutego 1983 roku zostały powołane do czynnej służby wojskowej z powodów związanych z ich „działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego”. Taki zapis obejmuje osoby, które były represjonowane poprzez wcielenie do wojska jako formę izolacji lub represji politycznej.
Osoby te mogą ubiegać się o odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z odbycia tej służby. W przypadku śmierci represjonowanego prawo to przechodzi na najbliższych członków rodziny: małżonka, dzieci oraz rodziców.
Podstawy prawne ubiegania się o odszkodowanie
Podstawą prawną do ubiegania się o odszkodowanie jest art. 8a ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku. Przepisy te określają, że osoby powołane do wojska w omawianym okresie mogą wnieść wniosek o odszkodowanie do sądu okręgowego lub wojskowego sądu okręgowego, w zależności od tego, który z tych organów wydał postanowienie o stwierdzeniu nieważności wcielenia do służby wojskowej.
Warto zaznaczyć, że zgodnie z ustawą nieważność wcielenia do wojska jest równoznaczna z uznaniem, że osoba represjonowana nie była zobowiązana do pełnienia tej służby, a wszelkie konsekwencje wynikające z jej odbycia mogą być podstawą do żądania rekompensaty.
Jakie formy rekompensaty przysługują represjonowanym?
Osoby, które odbyły służbę wojskową w stanie wojennym, mogą ubiegać się o dwie podstawowe formy rekompensaty:
- Odszkodowanie za poniesione szkody – obejmuje straty materialne, jakie osoba represjonowana poniosła w wyniku odbycia służby wojskowej. Mogą to być m.in. utracone dochody, koszty leczenia lub inne wydatki związane z konsekwencjami wcielenia do wojska.
- Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę – dotyczy niematerialnych skutków represji, takich jak doświadczony stres, uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub fizycznym, a także inne formy cierpienia wynikające z odbycia przymusowej służby wojskowej.
Procedura ubiegania się o odszkodowanie
Aby ubiegać się o odszkodowanie za służbę wojskową w stanie wojennym, konieczne jest złożenie stosownego wniosku do właściwego sądu. Wniosek powinien zawierać:
- Dane osoby represjonowanej oraz szczegółowy opis okoliczności, w jakich doszło do wcielenia do wojska.
- Dokumentację potwierdzającą odbycie służby wojskowej w omawianym okresie.
- Informacje dotyczące strat materialnych i niematerialnych poniesionych w wyniku odbycia służby.
Sąd, po rozpatrzeniu wniosku, może podjąć decyzję o przyznaniu odszkodowania i zadośćuczynienia, określając ich wysokość w zależności od rozmiaru poniesionych strat i doznanej krzywdy.
Ważne terminy
Zgodnie z ustawą lutową, wniosek o odszkodowanie należy złożyć w terminie 10 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego nieważność wcielenia do wojska. Przekroczenie tego terminu może skutkować utratą prawa do rekompensaty.
Wsparcie dla represjonowanych
Dla wielu represjonowanych okres stanu wojennego był czasem dotkliwych przeżyć i trudnych konsekwencji. Procedura uzyskania odszkodowania za służbę wojskową w stanie wojennym może być istotnym krokiem w przywróceniu sprawiedliwości. Ważne jest, aby osoby uprawnione skorzystały z możliwości, jakie oferuje ustawa, i zadbały o swoje prawa.
Podsumowanie
Odszkodowania za służbę wojskową w stanie wojennym stanowią formę rekompensaty dla osób represjonowanych w latach 1982–1983. Ustawa z dnia 23 lutego 1991 roku daje możliwość uzyskania rekompensaty w postaci odszkodowania oraz zadośćuczynienia. Ważne jest, aby osoby uprawnione były świadome swoich praw i podjęły działania w celu ich realizacji. Proces ten może być kluczowym elementem w odzyskaniu poczucia sprawiedliwości i rekompensaty za doznane krzywdy.
